آموزش فیرزوه کوبی

فهرست مطالب:

• مقدمه
• اصفهان منبع صنایع فیروزه کوبی
• آشنایی با ابزارهای اولیه در هنر فیروزه کوبی
  • سنگ فیروزه
    •  رنگ بهترین فاکتور شناسایی فیروزه اصل
    •  تفاوت قیمت سنگ فیروزه اصل و نوع مصنوعی
  • زیرساخت فیروزه کوبی
  • پنس
  • سمباده
  •  انبر کف چین
  • چسب فیروزه کوبی
• مراحل انجام هنر فیروزه کوبی
• انواع فیروزه کوبی
• نتیجه گیری

مقدمه

هنر فیروزه کوبی در ایران یکی از مشهورترین و محبوب‌ترین صنایع دستی است که در آن از سنگ های فیروزه استفاده می‌شود. به بیان دیگر هنر قراردادن سنگ های فیروزه با الگوهای متنوع برروی زیر ساخت های مختلف از جمله مسی، برنجی و چوبی را هنر فیروزه کوبی می نامند.

از آنجا که قطعه سنگ‌های به کار رفته در این هنر متفاوت بوده و هر قطعه از طرح مخصوصی برخوردار است می توان با قاطعیت بیان کرد که محصولات تولید شده منحصر به فرد هستند.

بنا به اهمیت و علاقه هنردوستان به آموختن این صنعت، در این مقاله به آموزش هنر فیروزه کوبی به بیان ساده و ذکر انواع فیروزه کوبی به اختصار پرداخته شده است.

اصفهان منبع صنایع فیروزه کوب ایران

اصفهان شهری است که به عنوان مرکز فرهنگ و هنر شناخته می شود و هنرهای دستی زیادی در آن تولید و عرضه می شود. هنر فیروزه کوب یکی از صنایع دستی محبوب در داخل و خارج است که ابتدا از مشهد ظهور کرده و سپس در اصفهان به سرعت رشد و گسترش یافت به گونه ای که امروزه اصفهان به عنوان منبع صنایع دستی فیروه کوب در ایران شناخته می شود.

فروشگاه صنایع دستی اصفهان زاوش به عنوان تخصصی ترین و بزرگ ترین فروشگاه اینترنتی صنایع دستی در اصفهان، امکان سفارش کلیه ی محصولات در دسته های مس و خاتم، فیروزه کوبی، میناکاری، قاب های قلمکاری، هدایای تبلیغاتی و… را به صورت عمده و تکی با ارسال سریع به سراسر کشور برای هموطنان عزیز ایرانی فراهم نموده است.

آشنایی با ابزارهای اولیه در هنر فیروزه کوبی

آشنایی با ابزارها و مواد اولیه از ابتدایی ترین گام ها برای آموزش هنر فیروزه کوبی به شمار می روند. برای شروع کار بهتر است ابزارها را به تفکیک بشناسید تا در زمان تهیه آنها انتخاب دقیق تری داشته باشید.

1.سنگ فیروزه

سنگ فیروزه که عموما از معادنی در کرمان، دامغان و نیشابور استخراج می گردند از جمله سنگ های قیمتی کشورمان به شمار می رود.

معیار سنجش برای ارزش گذاری این سنگ های قیمتی فیروزه نیشابور است چرا که سنگ فیروزه نیشابوری از مرغوبیت بالایی برخوردار است.

سنگ های فیروزه که در طیف‌ رنگ‌های سبز تا آبی استخراج می‌گردند دارای کیفیت ها و انواع متفاوتی هستند. این فیروزه های رنگی دارای لبه های تیز با چگالی بالا هستند و به دلیل مقاومت زیاد در برابر عوامل محیطی از کیفیت خوبی برخوردارند. برای آموزش هنر فیروزه کوبی شما می توانید سنگ های فیروزه را در بازار با نام نرمه فیروزه خریداری نمایید که در قالب خرده سنگ بسته بندی شده اند.

امروزه می توان با قاطعیت بیان کرد که تنوع صنایع دستی فیروزه کوبی که از فیروزه های رنگی تهیه می شوند، بسیار بالا است. این محصولات سنبلدان، گلدان، شمعدان، قند‌ان، شیرینی خوری، شکلات خوری، آجیل خوری، میوه خوری، سنگاب، تنگ، شربت خوری، کشکول، آینه و… را شامل می شوند.

لازم به ذکر است که  فیروزه های مصنوعی در کنار فیروه های اصل به وفور در بازار یافت می شود. برای تشخیص فیروزه اصل یا مصنوعی بهترین کار، خرید سنگ فیروزه از فروشگاه های معتبر است چرا که تشخیص فیروزه اصل، برای افراد عادی کمی سخت است.

از بهترین مراکزی در اصفهان که شما می توانید زیباترین صنایع دست فیروزه کوب اصل را بدون واسط و با اطمینان کامل از سازنده تهیه نمایید، فروشگاه زاوش است.

1.1- رنگ بهترین فاکتور شناسایی فیروزه اصل

یک روش تشخیص سنگ فیروزه اصل نسبت به نوع مصنوعی، آگاهی از رنگ آن ها است. رنگ این سنگ قیمتی به دلیل وجود مس، کروم و آهن در طیف های رنگی آبی کم رنگ تا آبی مایل به سبز و همینطور سبز مایل به زرد قرار می گیرد. فیروزه با رنگ آبی از مرغوب ترین فیروزه ها است. برای تشخیص دقت داشته باشید که رنگ آبی آسمانی در سمت رأس سنگ قرار گرفته باشد.

فیروزه های مصنوعی از پلاستیک های فشرده درست می شوند که به آنها رنگ آبی افزوده شده است. رنگ سنگ فیروزه اصل به طور معمول کمی مات می باشد. اگر سنگ فیروزه به مدت زیاد در زیر نور شدید، حرارت بالا یا در تماس با چربی قرار گرفته باشد رنگ پریدگی و در نتیجه آن کم ارزش شدن آن را به همراه خواهد داشت.

1.2- تفاوت قیمت سنگ فیروزه اصل و نوع مصنوعی

توجه داشته باشید که تفاوت قیمت سنگ فیروزه اصل و نوع مصنوعی بسیار زیاد است. به طور کلی قیمت فیروزه اصل بر مبنای سه عامل رنگ، شکل ظاهری و معدن استخراج شده، متفاوت هستند.

هر چه رنگ آبی تیره در این گوهر به رنگ سبز غالب تر باشد، سنگ فیروزه ارزش و قیمت بیشتری پیدا می کند.

بر اساس شکل ظاهری اگر دقت کنید برخی از سنگ های فیروزه کاملا صاف و یکدست آبی هستند که روی سطح آن ها هیچ رگه و شکستگی دیده نمی شود، این سنگ های قیمتی در مقابل سنگ هایی که دارای رگه می باشند، ارزش بالاتری دارند.

همچنین همان گونه که در مطالب بالا بیان شد، فیروزه کرمان و دامغان و دیگر انواع سنگ فیروزه نسبت به نوع نیشابور از کیفیت و قیمت پایین تری برخوردار است.

به طور کلی اگر قصد خرید محصولات فیروزه کوب را دارید قطعا آگاهید که کیفیت و ماندگاری فاکتور مهمی برای تضمین کیفیت کار تمامی محصولات فیروزه کوب می باشد. بنابراین بی تردید هرچه قدر سنگ، فلز زیرساخت و مراحل پرداخت از کیفیت خوبی برخوردار باشند، هزینه تمام شده برای آن بیشتر است.

خبر خوب این که شما می توانید کلیه محصولات فروشگاه زاوش را  با 10 سال ضمانت (کارت ضمانت همراه هر محصول موجود است) خریداری نمایید.

2. زیرساخت فیروزه کوبی

منظور از زیرساخت ظروف، زیورآلات و به عبارت کلی فلزی است که کار فیروزه کوبی روی تمام یا بخشی از آن قرار است انجام گردد. این محصولات فلزی عموما از جنس مس، برنج یا طلا می باشند که در این میان مس از قدرت تقاضای بالاتری برخوردار است. لازم به ذکر است امروزه از چوب نیز برای انجام کار فیروزه کوبی استفاده می گردد.

ظروف مسی که روی آن ها فیروزه کوبی انجام می‌ گیرد برای پذیرایی از مهمان های ویژه  بسیار خاص و زیبا می باشند اما به طور معمول این محصولات جنبه تزیینی داشته وبرای هدیه دادن بسیار مناسب هستند.

انواع ظروف فیروزه کوبی شامل گلدان وسنبلدان فیروزه کوب، قندان و شکلات فیروزه کوب، آجیل خوری فیروزه کوبی، سنگاب فیروزه کوب، شیرینی خوری فیروزه کوب، کشکول فیروزه کوب، سرویس های فیروزه کوبی، تنگ فیروزه کوب، آینه و شمعدان و لاله فیروزه کوبی، کاسه و بشقاب فیروزه کوب از جمله محصولات هنری تولیدی در کارگاه هنرهای دستی فروشگاه زاوش است.

روال کار بدین صورت است که صنعتگر زیرساخت فلزی را به کمک دست یا دستگاه برای رسیدن به شکل مورد نظر، خم کرده یا برش می دهد. فلزاتی که تمام قسمت های آن از ضخامت یکسان برخوردار باشند، کیفیت بالاتری دارند.

در آموزش فیروزه کوبی باید در نظر داشت که زیرساخت ها باید دیواره داشته باشند به گونه ای که بتوان بین آنها، سنگ های فیروزه را قرار داد. به این دیواره ها خط نکر گفته می شود.

ارتفاع دیواره ها متناسب با ظروف و سایز آنها متفاوت است. عموما سایز دیواره در ظرف های بزرگ بین 1.5 تا 3 میلی متر می شود.

3. پنس

برای برداشتن سنگ ها و قراردادن روی سطح کار، کاربرد دارد. پنس ها دارای سر صاف و تیز هستند که این مشخصه کارایی آن ها را دو چندان کرده است.

با کمک پنس دقت و ظرافت شخص برای برداشتن و قرار دادن سنگ ها بالا می رود و نتیجه کار زیباتر و جذاب تر می شود.

4. سمباده

برای خش دار کردن زیر ساخت استفاده می شود تا انواع چسب به خوبی به سطح فلز مورد نظر جذب گردد. این کار به استحکام کار فیروزه کوبی کمک می نماید.

5 . انبر کف چین

از ابزارهای مفید در آموزش هنر فیروزه کوبی انبر کف چین است. این انبر دارای دندانه های تخت و صاف است که از آن برای سایزکردن، حذف اضافات و گرد کردن سنگ های فیروزه استفاده می شود.

6. چسب فیروزه کوبی

از ابزارهای مهم در آموزش هنر فیروزه کوبی، خرید چسب مناسب به منظور استفاده روی زیر ساخت و قراردادن سنگ های فیروزه بر روی آنها می باشد. امروزه این چسب ها  در دو نوع سنتی و مدرن یافت می‌ شود.

چسب سنتی که به آن لاک گردویی نیز گفته می شود از ترکیب چند ماده مختلف که میزان تناسب آنها تاثیر مستقیمی در کیفیت چسب دارد، ساخته می‌ شود.

دیگر نوع چسب که امروزه بیشتر برای انجام هنر فیروزه کوبی در منزل وآموزشگاه ها از آن استفاده می گردد، چسب آراکس است که به نام آراکس 531 نیز شناخته می شود. چسب آراکس، چسب دوفازی است که در دو رنگ مشکی و سفید موجود هستند. فاز مشکی آن خاصیت چسبندگی و فاز سفید خاصیت خشک کنندگی دارد. برای انجام کار لازم است که به نسبت دو به یک، دو مشکی و یک سفید را با هم ترکیب نمایید.

این چسب، بهترین کیفیت را  در زمینه چسباندن فیروزه، سرامیک، پلاستیک و سایر مواد دارد و با داشتن خصوصیات قوی چسبندگی در برابر حرارت و رطوبت مقاومت بسیاری از خود نشان می‌ دهد.

در نظر داشته باشید قبل از انجام چسب کاری بهتر است که به کمک یک سمباده سطح زیرساخت را خش دار کنید تا قدرت چسبندگی را افزایش دهید.

مراحل انجام هنر فیروزه کوبی

ابتدا زیرساخت مورد نظر انتخاب و همان گونه که پیشتر توضیح داده شد، مراحل ابتدایی برای آماده سازی روی آنها انجام می گردد. سپس نوبت به انتخاب سنگ های فیروزه توسط صنعتگر می شود. در این مرحله اضافات و ناخالصی از فیروزه ها جدا شده و سنگ ها با اندازه های متناسب و یکسان، تفکیک می گردند.

دقت داشته باشید که برای فیروزه کوبی هرچه قدر سنگ ها گرد و ساچمه ای  باشند، زیبایی را دوچندان خواهند کرد. می توان از انبر کف چین برای انجام بهتر این کار استفاده کرد.

همچنین بهتر است سایز سنگ ها متناسب با زیرساختی که قرار است روی آنها کار شود، انتخاب گردند. به عنوان نمونه در ظروف بزرگتر می توان از سنگ ها با سایز بزرگتر و در ظروف کوچکتر از سنگ ها با سایز کوچک استفاده کرد.

بعد از انتخاب سنگ ها، قسمت مورد نظر از زیر ساخت برای کار فیروزه کوبی را به اندازه های مناسب تقسیم کرده و آنها را به ترتیب با لایه ای از چسب آغشته می کنیم. سپس سنگ های انتخاب شده را با پنس برداشته و از ابتدای خط نکر، روی کار قرار می دهیم. این کار در آموزش فیروزه کوبی به مرحله بدنه بندی یا سورت بندی نام گزاری شده است.

دقت داشته باشید که برای قراردادن سنگ ها جهت خواب سنگ را تعیین کنید؛ بدین معنی که هر طرفی از سنگ که مسطح تر باشد را مشخص کرده و از آن جهت روی ظرف می چسبانید.  فاصله بین سنگ ها بایستی از هم کم باشند تا زیبایی و ارزش کار افزایش یابد. پس از چسباندن همه سنگ ها بایستی به کمک سمباده و ابزارهای مخصوص آنها را صیقل داد تا رنگ اصلی سنگ های فیروزه دیده شود. برای نمایان تر شدن رنگ، سنگ ها را با روغن مخصوصی جلا می دهند.

در مرحله ای تحت عنوان مرحله پرداخت، چربی‌ها و کثیفی‌ های موجود بر روی ظروف که از مراحل قبل بر جای مانده، به کمک مواد مخصوص شستشو داده می‌ شوند. سپس ظروف صیقل داده شده و براق می گردند. این کار با کمک دستگاه‌ های چرخ کاری انجام  و یک لایه از سطح مس برداشته می‌ شود.

در نهایت پس از چسباندن قطعات فیروزه و عملیات ساب نهایی، از یک لایه پلی استر، برای ایجاد شفافیت و بوجود آوردن لایه محافظ رطوبت استفاده می گردد.

انواع فیروزه کوبی

هنر فیروزه کوبی دارای انواع مختلف می باشد. در زیر سه نوع از رایج ترین فیروزه کوبی ها به اختصار بیان شده است:

فیروزه کوبی ساده: در آن از طرح و نقش خاصی استفاده نمی شود و طرفداران زیادی هم دارد.

فیروزه کوبی ترنج : طرح هایی شبیه به نقاشی با نام ترنج (معمولا طرح گل) روی بدنه ی ظروف ترسیم شده است.

فیروزه کوبی مشبک: قسمتی از فلز مس زیرساخت، شبکه بری شده است.

برای مشاهده انواع طرح های فیروزه کوبی روی محصولات در فروشگاه اصفهان زاوش، به دسته فیروزه کوب مراجعه نمایید.

نکات مهم در نحوه نگهداری و مراقبت از محصولات فیروزه کوبی

به منظور حفظ کیفیت ودوام محصولات فیروزه کوبی بایستی یکسری نکات اساسی در نگهداری آنها رعایت گردد. این نکات شامل موارد زیر است:

- در امان ماندن از تابش مستقیم نور خورشید

-  دور از هرگونه مواد شیمیایی، معطر و آرایشی نگهداری شوند

- عدم استفاده از مواد پاک کننده با قدرت شویندگی بالا

- عدم شتشو با آب داغ و قرار گرفتن در معرض حرارت

- محافظت از وارد شدن هرگونه ضربه به محصول

نتیجه گیری:

فرهنگ و هنر ایران با صنایع دستی گره خورده است و بخش بزرگی از گردشگری کشورمان با آن عجین شده است. هر گردشگری که به شهرهای ایران از جمله اصفهان سفر می‌کند، مجذوب هنر فیروزه کوبی می شود.

فیروزه کوبی شامل ساخت بدنه و نشاندن فیروزه، پرداخت کار و زدن پلی استر است که در محصولات متنوعی از جمله ظروف پذیرایی نظیر میوه خوری، شکلات خوری و …زیبایی خود را نشان می دهد. البته به غیر از ظروف، این هنر زیبا و ارزشمند در زیورآلات مختلفی نیز به چشم می خورد.

در این مقاله با توجه به تقاضای بالای علاقمندان، به آشنایی با ابزارهای اولیه، آموزش هنر فیروزه کوبی به ساده ترین بیان و سه نوع از رایج ترین فیروزه کوبی ها پرداختیم. همچنین روش های تشخیص فیروزه اصل و مصنوعی با توجه به رنگ و قیمت آنها ذکر گردید. در پایان نیز نکات مهم در نحوه نگهداری و مراقبت از محصولات فیروزه کوبی به اختصار توضیح داده شد.

شما می توانید مرغوب ترین محصولات فیروزه کوب اصفهان را بدون واسط و با اطمینان کامل از فروشگاه صنایع دستی اصفهان زاوش تهیه نمایید. در این فروشگاه، امکان سفارش کلیه ی محصولات  در دسته های مس و خاتم، فیروزه کوبی، میناکاری، قاب های قلمکاری، هدایای تبلیغاتی و… به صورت عمده و تکی به صورت نقد و اقساط برای هموطنان عزیز ایرانی فراهم گردیده است.