تاکنون به این فکر کردهاید که چرا به اصفهان میگویند نصف جهان؟ شاید هم دلیل این نامگذاری مثل روز روشن است و اصلاً نیازی به فکر کردن ندارد! اصفهان معدن انواع هنرهای لطیف و صنایع دستی ظریف است و از این گذشته بسیاری از بناهای تاریخی، مکانهای دیدنی را در خود جای داده است. همه میدانیم که زیباییهای دلانگیز اصفهان در همینها خلاصه نمیشود. از طراوت چهارباغ و زندهرود زندگیبخش که نمیتوان به سادگی گذشت. در یک کلام، اصفهان هر چند یک شهر است اما بهتنهایی مهد جاهای دیدنی و صنایع دستی فراوان است و مثل نگینی بر تارک ایران میدرخشد و آوازهی هنر ایران را به جایجای دنیا میرساند، پس اغراق نیست اگر به اصفهان لقب نصف جهان دادهاند.
از میان جاهای دیدنی و صنایع دستی میخواهیم وارد وادی هنر بشویم. کدام یک از صنایع دستی اصفهان را میشناسید؟ کدام یک از صنایع دستی را بیشتر دوست دارید؟ اگر بخواهید هدیه بخرید فیروزهکوبی اصفهان را ترجیح میدهید یا خاتمکاری را؟ فیروزهکوبی روی مس را دوست دارید یا خاتمکاری روی چوب؟ تابلو خاتمکاری اصفهان را ترجیح میدهید یا ظروف خاتمکاری و فیروزهکوبی را؟ اگر تختهنرد خاتمکاری اصفهان هدیه بگیرید خوشحالتر میشوید یا صفحه شطرنج؟
خوشحالیم که فرصتی دست داده تا با معرفی صنایع دستی اصفهان در خدمت شما باشیم. اگر چه فیروزهکوبی روی مس و خاتمکاری روی چوب از جمله مشهورترین صنایع دستی اصفهان است همهی زیبایی و ظرافت در همین یکیدو هنر خلاصه نمیشود. خاتمکاری، میناکاری، قلمزنی، مسگری، فیروزهکوبی، نقرهکوبی و ملیلهکاری، قلمدانسازی، نگارگری، مینیاتور برخی از مشهورترین هنرها و صنایعدستی اصفهان است و ناگفته پیداست که درخت هنر و صنایعدستی تنومندتر از این است و همهی هنرها و صنایع دستی که ریشه در اصفهان دارد به بیش از بیست شاخه میرسد. صنایع دستی به عنوان هدایای تبلیغاتی یک انتخاب بسیار ارزشمند و ماندگار هستند که در مناسبت های مختلف می توانند اهدا شوند.
فیروزهکوبی اصفهان یکی از چشمنوازترین هنرها و صنایع دستی اصفهان است که بیش از هر چیز بر تن ظروف مختلف مینشیند و آنها را تزئین میکند. استادکاران چیرهدست سنگ های فیروزه ریز و ظریف را بر ظروف مسی، برنجی و نقرهای میچسبانند و طرحهایی خیرهکننده رقم میزنند. هر چه سنگ های فیروزه دقیق تر و منظم تر کنار هم چیده شده باشند، ظرفها نیز زیباتر و با کیفیت تر میشود. فیروزهکوبی روی مس اصفهان ازهنرهای دیگر فیروزهکوبی مشهورتر و پرطرفدارتر است.
با هنر فیروزه کوبی روی مس انواع ظروف فیروزه مثل گلدان های فیروزه کوبی ساخته می شوند که در سایز و مدل های مختلف تولید و عرضه می شوند.
خاتمکاری اصفهان هنری است که بیش از هزار سال قدمت دارد. برایتان جالب است که بدانید خاتمکاری چگونه شکل میگیرد؟ در هنر خاتمکاری اصفهان، قسمت خارجی اشیا را با نقوش منظم و مثلثیشکل پوشش میدهند. در قدیم، برای آفرینش یک اثر هنری خاتمکاری از استخوان شتر و چوب استفاده میشده است. این روزها، هنرمندان خوشذوق برای تولید آثار خاتمکاری از مفتول برنج، استخوان و چوب کمک میگیرند. از خاتمکاری اصفهان برای ساخت انواع قلمدان، جعبه جواهرات،خودکار و ظروف تزئینی بهره میگیرند و سوغاتی ماندگار به جا میگذارند. به طور کلی هنر خاتم کاری به دو دسته خاتم کاری روی مس و خاتم کاری روی چوب تفسیم می شوند که در هرکدام انواع ظروف خاتم و وسایل تزیینی مانند قاب خاتم کاری تولید و عرضه می شوند.
در گروه محصولات خاتم کاری روی مس گلدان های خاتم کاری و شکلات خوری خاتم کاری و در گروه خاتم کاری روی چوب تخته نرد و شطرنج خاتم کاری جزو پرفروش ترین و پرطرفدارترین محصولات هستند. از ویژگی مهم آنها کاربردی بودن این ظروف است که برای پذیرایی هم می توانید از آنها بهره ببرید.
میناسازی یا میناکاری اصفهان یکی دیگر از هنرهای ظریف و چشمنواز است که در تزئین اشیای فلزی و مخصوصاً ظروف مسی بهکار میرود. میناکاری اصفهان هنری است بااصالت که حدود پنجهزار سال قدمت دارد. در هنر میناکاری برای رنگآمیزی و درج نقوش مختلف روی مس سفیدشده از قلمموهای باریک کمک میگیرند. معمولاً در میناکاری اصفهان از رنگ آبی در زمینهی کار و بهعنوان رنگ غالب استفاده میکنند. این ویژگی، سبب میشود بین اجزای مختلف کار هماهنگی به وجود بیاید. از اینها گذشته، رنگ آبی آرامشبخش است و حال دل را بهتر میکند.
قلمزنی هنری است برجایمانده از عصر هخامنشی که جلوهگاه دقت و ظرافت و ذوق هنرمندان اصفهان است. قلمزن با دستان چابک و چیرهاش ظروف مسی، برنجی و نقرهای را با هنر قلمزنی میآراید و انگار به یک ظرف بیجان، روح و جان تازه میدمد. قلمزن میکوبد و میکوبد تا نقشهای گل و مرغ، آیات قرآن و ادبیات شعر فارسی را بر تن ظروف فلزی حک کند و زیباییها را جلوهگر کند. میخواهید سوغاتی کمنظیر و اصیل از اصفهان پیشکش کنید به عزیزانتان؟ ظروفی مثل جام و سینی قلمزنی شده از جمله محصولات پرطرفدار برای سوغات و پیشکش بهشمار میآیند.
یکی از شاخه های هنر قلم زنی، قلم زنی مشبک می باشد که زیبایی این هنر را در تابلوهای قلمزنی می توانید مشاهده کنید. تابلوهای قلم زنی با قاب خاتم کاری در طرح های مختلف گل و مرغ، شکار و طرح خط (وان یکاد) ترکیبی بسیار زیبا هستند که برای تزیین محل کار یا منزل گزینه ای بسیار خاص و ماندگار هستند.
قدمت هنر مسگری به حدود پنج هزار سال میرسد. با توجه به شواهد تاریخی، بهنظر میرسد که دوران اوج و شکوه هنر و صنعت مسگری در دوران سلجوقیان بوده است. هر چند که مسگری در ایران به مسگری اصفهان محدود نمیشود اما ظروف مستحکم و خوشرنگ مسی که گاهی نقشهای ظریفی بر آن نقش بستهاند، زینتبخش سفرهها و سوغاتی دوستداشتنی برای دوستداران هنر و صنایع دستی خواهد بود.
بهگواه تاریخ و آثار و صنایع دستی بهجامانده از قدیم تا به امروز، مردم خوشذوق و خوشفکر اصفهان برای تزئین ظروف از روشهای گوناگون بهره گرفتهاند. نقرهکوبی و ملیلهکاری یکی از همین هنرهای ارزشمند و کمنظیر است. آیا میدانید هنر ملیلهکاری چگونه بر تن ظروف نقش میبندد؟ مفتولهایی بسیار ظریف و از جنس نقره بهصورت طرحهای سنتی و اسلیمی، بر قالبهای پیشساخته مینشیند و زیبایی را در شکلی تازه جلوهگر میکند. این روزها با توجه به افزایش قیمتها، گاهی در ملیلهکاری بهجای نقره از مس استفاده میکنند تا قیمت تمامشدهی این ظروف زیبا مقرونبهصرفهتر باشد.
از جدیدترین محصولات فیروزه کوبی گلدان های فیروزه و ملیله کاری است که ترکیبی بسیار زیبا هستند و به عنوان هدایای تبلیغاتی و هدایای نوروزی یک انتخاب بسیار زیبا هستند. در گروه محصولات فیروزه کوبی شکلات خوری فیروزه کوبی از محصولات مناسب برای هدایای صنایع دستیاست.
یکی از اصیلترین صنایع دستی اصفهان قلمدانسازی است. قلمدانها از قدیم یار غار اهالی قلم و کاغذ بودهاند. قلمدانسازی اصفهان در دوران صفویان به اوج خود رسید. قلمدانسازی ارج نهاده شد و تن چوبین که معمولاً از درخت گردو به امانت میآمد، گوهرنشان و طلاکوب میشد یا نگارگریهایی بر آن نقش میبست. از جمله معروفترین نقاشان قلمدان میتوان از محمدزمان نگارگر و آقانجف اصفهانی نام برد.
نگارگری اصفهان که تصویرگریهای باغ و گل و حماسی و مذهبی بود در دوران صفویه به اوج خود رسید. از ویژگیهای نگارگری این دوران پرشکوهتر شدن نقاشیها در مقایسه با دوران پیش از آن بود. از مشهورترین هنرمندان نگارگری اصفهان میتوان رضا عباسی را نام برد. متأسفانه بخشی از نگارگریهای اصفهان با حملهی وحشیانهی مغول به آتش کشیده شد و از بین رفت.
هنر مینیاتور یکی از شاخصترین انواع صنایعدستی اصفهان است. در هنر مینیاتور، نقاشیهایی با طرحهایی ویژه و نقوش بسیار ظریف با موضوعات عرفانی و اتفاقات باستانی رقم میخورد و سبب ماندگاری آن این است که از ورای گذشت سالها هنوز هم در نزد هنردوستان بسیار پرطرفدار و محبوب است. برخی بر این باورند که هنر مینیاتور وارداتی است یعنی اصالتاً از چین به ایران آورده شده است اما نکتهی مهمتری که بیان آن در اینجا خالی از لطف نیست همین است که هنر مینیاتور با ذوق و زحمت هنرمندان اصفهان به غایت شکوهمندی، کمال و زیبایی رسید.
مطلب پیشنهادی: معرفی صنایع دستی اصفهان برای هدایای تبلیغاتی
زمانی که صحبت از صنایع دستی اصفهان می شود قطعا میدان نقش جهان که یکی از بازارهای اصلی فروش صنایع دستی اصفهان است در ذهن ها تداعی می شود.
مغازه های مختلف با محصولات هنری مختلف دل هر مشتری را خواهد برد ولی در این میان محصولات خاتم کاری روی مس و خاتم کاری روی چوب و محصولات فیروزه کوبی به علت ترکیب رنگی جذاب و کاربردی بودن محصولات آن همیشه جزو پرفروش ترین صنایع دستی اصفهان محسوب می شدند.
این محصولات هم جنبه تزیینی و دکوری دارند و هم می توان برای پذیرایی از آنها استفاده کرد. همچنین با تنوعی که دارند می توانند به عنوان یک هدیه تبلیغاتی یا یک هدیه صنایع دستی انتخاب شوند.
نویسنده: خانم مدیحی