انواع نقاشی بر روی صفحه های شطرنج و تخته نرد خاتم کاری

هنر ایران از دیر باز تاکنون زبانزد مردم هنردوست در سراسر گیتی بوده است و می توان هنر نقاشی ایران (مینیاتور ایرانی) را، تاج هنر ایرانی لقب داد که در کالبد وجود ایرانیان رخنه کرده است و آثار آن ، در بناهای تاریخی و هنرهای دستی ما از گذشته تا کنون کاملا مشهود است. نگارگری و یا نقاشی ایرانی هنری است که در قدیم بیشتر برای کتاب آرایی استفاده می شده است که امروزه از این محدوده فراتر رفته است و تخته نردهای خاتم کاری و نقاشی یکی از این نوع آوری ها در تلفیق این دو هنر بدیع و زیبای ایرانی می باشد.

در صنایع دستی معاصر ایران، هنر نقاشی و هنر خاتم کاری کنار هم ترکیبی جذاب و زیبا خلق کرده است که صفحه های شطرنج و تخته نرد را می توان یکی از پرطرفدارترین محصولات این ترکیب هنری زیبا نام برد. اگر نگاهی به بخش تخته نردهای خاتم کاری در سایت زاوش بیندازید در کل دودسته کلی از تخته نردها را مشاهده می کنید. دسته اول تخته نردهای تمام خاتم هستند که کاملا هنر خاتم کاری بر روی آن اجام شده است. دسته دوم تخته نردها، تلفیق هنر خاتم کاری و نقاشی می باشد که در این نوع از تخته نردها در کنار هنر خاتم کاری از انواع نقاشی مینیاتور، تذهیب و گل و مرغ و ... بهره گرفته شده است.

لازم به ذکر است که اغلب زمینه نقاشی در تخته نردهای خاتم کاری، رزین (صدف) و یا فیبر می باشد که پس از انجام هنر نقاشی بر روی آن پوشش پلی استر قرار می گیرد و از نقاشی در مقابل تماس خارجی محافظت می کند. این پوشش پلی استر مانع آسیب دیدن نقاشی انجام شده بر روی تخته نرد در زمان بازی نیز می شود.

در این مقاله سعی ما برای آشنایی بیشتر شما عزیزان با سبک ها و تکنیک های هنر نقاشی ایرانی مورد استفاده بر روی صفحه های تخته نرد و شطرنج خاتم کاری و نقاشی تولید شده در صنایع دستی زاوش می باشد. لازم به ذکر است این مقاله در آینده کامل تر خواهد شد تا بتوانیم در طول زمان طیف گسترده ای از این هنرنمایی را به شما نمایش دهیم.

اگر به تخته نرد و شطرنج تمام خاتم علاقمند باشید پیشنهاد به میکنم حتما از مدل های مختلف موجود در صنایع دستی زاوش دیدن کنید.

نقوش اسلیمی

اسلیمی همانطور که از نامش پیداست برگرفته از واژه اسلامی است. البته ناگفته نماند که این نقوش به دوران قبل از اسلام در ایران بر می گردد که می توان از دوران ساسانیان به عنوان دوره اوج این هنر نام برد. نقوش اسلیمی به نقوشی برگرفته از پیچش ساقه گیاهان با پیچ و خم  تکراری و مدور که اغلب قرینه همدیگر می باشند گفته می شود. از این نقوش در معماری ایرانی، کاشی کاری، معرق، طرح فرش، صنایع دستی بویژه در هنر تذهیب استفاده می شود.

در صفحه های شطرنج و تخته نرد، اغلب از نقوش اسلیمی در نقاشی تذهیب استفاده می شود. نمونه ای از این نقوش را می توانید در ویدئوی زیر مشاهده بفرمایید.

چهره پردازی در نگارگری

چهره، یکی از نقاشی های پرکاربرد در صفحه های شطرنج و تخته نرد خاتم می باشد که طرفداران خاص خودش را دارد و چهره پردازی در نگارگری ایرانی دقت و ظرافت خاص خودش را می طلبد. سوالی که همیشه در ذهن دوست داران این هنر مطرح می شود این است که چرا چهره های نقاشی شده واقعی نیستند؟ دلیل این امر به زمان ورود اسلام به تمدن ایران برمی گردد که استفاده از چهره افراد در هنر حرام اعلام شده است و هنرمندان به ناچار از چهره هایی دورتر از واقعیت در آثار خود استفاده می کردند.

از انواع نقاشی های چهره که در تخته نردهای خاتم کاری استفاده شده است می توان نقاشی بزم، شکارگاه، چوگان و ... را نام برد.

گل و مرغ

نقاشی گل و مرغ، اصطلاحی برای توصیف نوعی نقاشی قدیم ایرانی است که دارای موضوع گل، برگ، پرندگانی مانند بلبل و گاه پروانه بود. گل و مرغ در زمینه های گوناگونی همچون کاشی نگاری، آثار لاکی مثل آیینه کاری، قلمدان کاری، جعبه جواهرات و منسوجات و به تازگی در کنار تخته نردهای خاتم کاری شده نیز کاربرد دارد. بطور کلی می توان نقاشی گل و مرغ ایرانی را چنین توصیف کرد: مکتبی خاص در نقاشی ایرانی که آثار زیبایی شناسانه ارزشمندی از تاریخ هنر این سرزمین را شامل می شود و ریشه در باورهای دیرین اسطوره ای و مفهوم کهن ارتباط نماد درخت و پرنده و سمیرغ درخت بس تخمه دارد.

حل کاری

حل کاری یکی از تکنیک های نقاشی تذهیب می باشد که اصولا با نقوش گیاهی و گاها با ترکیب نقوش جانورانی مانند اژدها، سیمرغ، پرندگان، آهو و ... ترکیب می شود. این تکنیک با کندی و تندی قلم و همچنین انواع پردازهای خطی و نقطه ای اجرا می شود. رنگ طلایی گواش رنگ غالب در این تکنیک است که در گذشته هنرمندان از طلا برای اجرای این تکنیک استفاده می کردند. در قدیم از این تکنیک برای آراستن صفحات کتاب استفاده می شده است اما امروزه در تزیین دیگر آثار صنایع دستی مانند تخته نردهای خاتم کاری نیز کاربرد بسیاری پیدا کرده است که طرفدارهای خاص خودش را دارد. البته از این تکنیک کمتر در تخته نردهای خاتم کاری شده استفاده می شود.

در ویدئوی زیر اجرای حل کاری در گوشه صفحه شطرنج و تخته نرد های را می توایند مشاهده بفرمایید.

قلم گیری

قلم گیری روشی ظریف در نقاشی ایرانی می باشد که بر پایه نور و سایه به کمک خطوط ضخیم(کند) و نازک(تند)، خطوط اصلی و فرعی را برجسته وکم رنگ یا پر رنگ می کند.

یکی ازمهم ترین فنون و تکنیک های نقاشی مینیاتور ایرانی، قلم گیری است که نشان دهنده ظرافت و دقت در نقاشی می باشد و این تکینک با یک قلم موی بسیار ظریف از جنس موی گربه اجرا می شود. یکی از استفاده های قلم گیری در ایجاد شاکله اثر می باشد که با خطوطی اجزای طرح را از هم جدا می کنند.

قسمتی از این هنر برروی تخته نرد خاتم کاری شده را می توایند در ویدئو زیر مشاهده کنید.

گره چینی

به بیان ساده برای ایجاد نقوش هندسی در طرح، از این هنر استفاده می شود که این شکل های هندسی بصورت هماهنگ، منظم و قرینه در کنار همدیگر قرار میگیرند.هنر گره چینی زحمت زیادی دارد و در اصل یک سبکی از طراحی هنر ایرانی می باشد که علاوه بر نقاشی و خاتم کاری در هنر معماری و کاشی کاری سنتی مورد استفاده فراوانی قرار می گیرد.

پرداز

یک نکته در زمان خرید تخته نردهای خاتم کاری زاوش : بهتر است در زمان تصمیم گیری برای خرید تخته نردهای خاتم کاری اول تصمیم بگیرید تخته نرد تمام خاتم دوست دارید یا تخته نرد خاتم و نقاشی؟ بعد از آن بهتر است بین انواع نقاشی های موجود(بزم، شکارگاه، چوگان، تذهیب، گل و مرغ و ...)، نقاشی که مورد پسند شماست را نیز انتخاب کنید. بدین ترتیب بهترین و راحت ترین انتخاب را در زمان خرید این محصول هنری زیبا خواهید داشت

اگر به صنایع دستی علاقمند هستید پیشنهاد میکنم ظروف فیروزه کوبی روی مس را هم مشاهده کنید.