بررسی تاریخچه بازی تخته نرد و مفاهیم آن
بازی تخته نرد از برجسته ترین بازی هایی است که در طول تاریخ مورد توجه خانواده های سلطنتی و اشراف قرار داشته است. اما امروزه تخته نرد، از جمله بازی های جذاب و پرطرفداری است که به شطرنج شباهت بسیار داشته و در بسیاری از فرهنگ ها، توسط تمام طبقات جامعه انتخاب می شود. طبق شواهد و نقل های مختلف، این بازی به تمدن های کهن مثل ایران، روم، مصر و سومر بازمی گردد.
بهتر است بدانید که در پشت بازی پرطرفدار تخته نرد، معنا و مفهوم جذابی وجود دارد که بسیار مورد بحث قرار گرفته است. لذا در این مقاله از زاوش ما به بیان مختصری در مورد بازی تخته نرد، مفاهیم و تاریخچه آن خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجه علاقمندان این حرفه قرار واقع گردد.
تاریخچه پیدایش بازی تخته نرد
گفته می شود تخته نرد قدیمی ترین بازی ثبت شده در تاریخ به شمار می رود. منشا اولیه از این بازی نسخه ای است که حدود 5000 سال پیش در بین النهرین بازی شد. در زبان یونانی، بین النهرین به معنای "بین رودخانه ها" اشاره داد. رودخانه‌های دجله و فرات با منطقه ای حاصلخیز در شمال خلیج فارس (در عراق و کویت امروزی قرار گرفته است)، هم مرز بودند. بین سال های 2900 تا 1800 قبل از میلاد، مردم بسیار متنوعی در این دره های حاصلخیز زندگی می کردند.
بین سال‌های 1922 و 1934، باستان شناسی بریتانیایی، گنجینه‌هایی را کشف کرد که در جای خود دیدنی بود. وجود مقبره های سلطنتی در شهر اور، فرهنگ سومری را در اوج خود نشان می داد. در این گنجینه های عظیم، به "تخته بازی منبت کاری شده" به عنوان قدیمی ترین تخته نرد اشاره گردیده است. نسخه دیگری از بازی تخته نرد، بیش از 1600 سال قدمت دارد که توسط اعراب به اروپا معرفی شد. تخته ای با 24 خانه، 30 مهره بازی و یک جفت تاس.
تاریخچه تخته نرد در ایران
تاریخچه بازی تخته نرد در ایران به داستان انوشیروان ساسانی با دیورسام بزرگ، پادشاه هندوستان باز می گردد که سعی در اثبات هوش و ذکاوت خود بر دیگری داشتند.
داستان بدین گونه بوده است که پادشاه هندوستان که به دنبال ارزیابی هوش مردمان ایران زمین و البته نشان دادن برتری کشور خود بود، فردی با نام "تخت ریتوس" را به همراه شطرنجی با مهره‌های یاقوت و زمرد به سمت سرزمین پارس روانه نمود. او در نامه‌ای پادشاه ایران را مورد خطاب قرار داد و گفت: اگر شما شاهنشاه ما هستید پس دانشمندان و دانایان شما نیز باید نسبت به دانایان ما در مقام برتری قرار بگیرند. بنابراین یا شیوه بازی شطرنجی که برایتان ارسال نموده‌ایم را پیدا کنید یا از این پس شما باید برای ما خراج بفرستید.
شاه ایران زمین بعد از خواندن نامه از فرستاده هندوستان چهل روز زمان خواست تا به دنبال راه حل باشد. چهل روز سپری شد اما هیچ یک از بزرگان و دانایان پارسی نتوانستند راه و رسم بازی شطرنج را بیابند. سرانجام چهلمین روز فرا رسید و تخت ریتوس با شادمانی آماده شد تا به سرزمین هندوستان بازگردد و خبر شادمانه شکست ایرانیان را به اطلاع پادشاه هندوستان برساند اما در روز چهلم در اوج ناامیدی بارقه‌های امید نمایان گشت.
در واپسین روز، جوان‌ترین وزیر دربار ایران با نام بزرگمهر(بوزرجمهر) که فردی باهوش و با ذکاوت بود، خطاب به انوشیروان گفت: اگر به مهره‌های این بازی مانند سرباز، فیل، اسب، وزیر و پادشاه بنگرید گویی آنها در میدان جنگ هستند و پیروز این بازی کسی است که صاحب سیاست و تاکتیک برتر است. پادشاه که بسیار خوشحال شده بود به شکرانه این اتفاق خجسته دوازده هزار سکه به وزیر جوان اعطا کرد. شاهنامه فردوسی در باب این مطلب چنان می نویسد:
"بیاورد شطرنج بوزرجمهر
پراندیشه بنشست و بگشاد چهر
همی‌جست بازی چپ و دست راست
همی‌راند تا جای هریک کجاست
به یک روز و یک شب چو بازیش یافت
از ایوان سوی شاه ایران شتافت "....
فرستاده پادشاه هندوستان با انوشیروان سه بار شطرنج بازی کرد و در هر سه‌بار تسلیم شد. بعد از شکست خوردن فرستاده کشور هند در بازی شطرنج، انوشیروان ساسانی او را فراخواند و بازی تخته نرد را به اون نشان داد و خطاب به او گفت: اگر نحوه انجام این بازی را پاسخ دادید ما به شما خراج و مالیات می‌دهیم در غیر اینصورت کشور هندوستان باج گزار ما باقی می‌ماند. تخت ریتوس بعد از گرفتن چهل روز فرصت به هندوستان بازگشت اما هیچ‌یک از بزرگان این کشور نتوانستند نحوه انجام این بازی را بیابند و بنابراین هند باج‌گزار ایران باقی ماند. بدین ترتیب نام ایران نیز به عنوان مخترع در تاریخچه تخته نرد ثبت گردید.
ایرانیان نام این بازی را نرد نهادند؛ زیرا نرد به تخته چوبی اشاره دارد که روی آن بازی انجام می‌شود. به همین جهت تخته نرد به معنای جنگیدن و مبارزه کردن روی یک صفحه چوبی است. شایان ذکر است که قدیمی ترین تخته نرد در ایران به شهر سیستان و بلوچستان تعلق دارد.
نام گذاری تخته نرد در کشورهای مختلف
- مصریان باستان شکلی از این بازی را بر روی تخته ای با مربع های 3×10 به نام "بازی سی مربع" انجام می دادند.
- رومی ها بازی را به نام "Ludus Duodecim Scriptorum" یا «بازی دوازده خط» انجام می دادند و بعدها آن را "tabula " به معنای میز یا تخته تخت نامیدند.
- در کشور چین به این بازی "شوان لیو" گفته می‌شود که به معنای جفت شیش است. انواع گوناگونی بازی نرد، در مشرق زمین رواج دارد به گونه ای که این بازی ها در کره "سانگ ریوک"، در تایلند "لن ساک"یا "ساکا" و در مالزی "من تابال" نامیده می شود.
- تخته نرد در انگلیس به " Backgammon" معروف شد. در اینجا gammon به معنای بازی پشت می باشد. دلیل این نام گذاری این است که قبلا تخته‌ها یا صفحات چوبی طوری بودند که در یک صفحه شطرنج و در صفحه دیگر آن تخته نرد وجود داشت.
- تخته‌نرد در کشور فرانسه بیشتر توسط اشراف‌زاده‌ها بازی میشد. در آنجا نامش را تریک تراک گذاشته بودند. بسیاری دلیل نام‌گذاری عجیب فرانسوی‌ها روی تخته‌نرد را صدایی که هنگام بازی با مهره‌ها و پرتاب تاس‌ها از تخته بلند می‌شود، می‌دانند. جالب است بدانید که در فرانسه تابلویی از زمان زمان لوئی سیزدهم وجود دارد که در آن تخته‌نرد نیز به تصویر کشیده شده است.
- مسلمان‌ها پس از فتح اسپانیا این بازی را وارد کشور اسپانیا کردند و آن را به اسپانیایی‌ها آموختند. این بازی در این کشور با نام " Tablas Reales " و در فرهنگ ایتالیایی‌ها به "Tavola Reale" بیان می گردد که هر دو به معنای "میزهای سلطنتی" هستند.
- در کشور آلمان همان نام "تریک تراک" برای بازی تخته نرد انتخاب شد اما در کتابی که درباره بازی های قدیمی نوشته شده و در 1892 میلادی منتشر گردیده است، از نوعی بازی نرد به نام "نرد آلمانی" نام برده شده که با بازی نرد معمولی تفاوت هایی دارد.
- در هر یک از کشورهای دیگر اروپایی از جمله روسیه، انواع دیگری از بازی تخته نرد وجود داشته که به بازی تخته نرد آلمانی خیلی نزدیک و شبیه بوده است.
آشنایی با اجزای بازی تخته نرد
همان گونه که در تاریخچه بیان شد، تخته نرد یکی از بازی های باستانی در جهان است که دارای تاریخچه‌ی بلند بالایی است. انواع مختلف از تخته نرد های کشف شده، با مدل های امروزی بسیار متفاوت هستند. شکل بازی، تعداد مهره ها و احتمالا قوانین آن نیز با گذر زمان تغییر کرده است. برای آشنایی بیشتر در زیر، اجزای تخته نرد به اختصار توضیح داده شده است:
- اولین و مهم ترین وسیله زمین بازی صفحه چوبی تخته نرد است که دارای 24 خانه ی مثلثی شکل هستند.
- مهره های سفید و سیاه از مهم ترین اجزای بازی تخته نرد هستند.
- یکی دیگر از اجزای مهم در بازی تخته نرد که سرنوشت بازی با آن تعیین می گردد، تاس ها هستند. در بازی تخته نرد به دو عدد تاس نیاز داریم.
- تاس دوبل از وسیله‌هایی است که در بازی تخته نرد از آن استفاده می‌شود. بر روی این تاس اعداد 2، 4، 8، 16، 32 و 64 نوشته شده است و در هنگام دوبل کردن امتیازها استفاده می‌شود.
- جام تاس یا همان تاس ریز، از اجزای تخته نرد است که در ایران کمتر از این تاس استفاده می گردد.
در نظر داشته باشید که تخته نرد و صفحه شطرنج، یک پیشنهاد عالی برای هدایای شرکتی و هدایای صنایع دستی در مناسبت های مختلف مانند عید نوروز، ارتقا شغلی، تشویقی، تبلیغاتی به شمار می آید. شما می توانید برای خرید تخته نرد و شطرنج به همراه متعلقات آن به فروشگاه صنایع دستی اصفهان زاوش مراجعه کرده و از دیدن طرح ها و مدل های متنوعی نظیر تخته نرد و شطرنج خاتم کاری با نقاشی مینیاتور، تخته نرد و شطرنج خاتم کاری با نقاشی تذهیب، تخته نرد و شطرنج خاتم کاری با نقاشی گل و مرغ و تخته نرد-شطرنج تمام خاتم بهره مند گردید.
معنی و مفهوم اجزای تخته نرد
هریک از مواردی که در قسمت اجزای تخته نرد به ذکر آن ها پرداختیم، در جایگاه خود دارای معانی خاصی هستند که از گذشتگان به آنها الحاق شده است. بدون شک کسب آگاهی از مفهوم این اجزا، برای افراد علاقمند به این بازی، از جذابیت بسیاری برخوردارخواهد بود. در زیر به اختصار به بیان این مفاهیم پرداخته شده است:
- تخته نرد به کره زمین تشبیه شده است. هر تخته دو قسمت اصلی دارد که به معنای 2 نیمسال و12 خانه مثلثی در هر طرف از بازی، به 12 ماه در هر سال باز می گردد.
- زمین بازی تخته نرد، آسمان را تداعی می کند.
- 4 قسمت زمین بازی، نشان از چهار فصل سال دارد.
- 24 خانه مثلثی روی صفحه، به تعداد ساعات در یک شبانه روز اشاره می‌کند.
- تعداد مهره ها که 30 عدد هستند، بیانگر تعداد روزهای هر ماه و رنگ سیاه و سفید آن ها تشبیهی از روز و شب است.
- مفهوم مهره های بازی به معنای انسان ها در زندگی و گردش آنها به معنای گردش و حرکت انسان ها است. همچنین برداشتن مهره ها در پایان هر بازی تخته نرد نیز به معنای مرگ انسان ها است.
- 5دست بازی در تخته نرد به 5 وقت در یک شبانه روز اشاره دارد.
- تاس در بازی به معنی بخت و اقبال و گردش آن ها به مانند گردش روزها و ستاره ها و سیاره ها است. شمارش تاس ها نیز از مفهوم خاصی برخوردارند. عدد 1به یگانگی خداوند، عدد 2 به آسمان و زمین، عدد 3 به معنی پندار نیک،گفتار نیک وکردار نیک اشاره دارد. عدد 4 روی تاس به معنای شمال و جنوب و شرق و غرب یا به بیان برخی افراد به معنای آب و خاک و آتش و باد است. عدد 5 از روشنی طبیعت و نور مقدس خداوند و عدد 6 به شش روز آفرینش باز می گردد.
قهرمانان تخته نرد در جهان
در بازی تخته نرد افراد بسیاری در دنیا توانسته اند عنوان قهرمانی را با خود به همراه داشته باشند. شناخته ترین آنها فردی ژاپنی به نام ماسایوکی موچیزوکی است. این فوق ستاره و ابر قدرت جهانی، در رشته ی تخته نرد تبحر بسیار بالایی دارد و در بسیاری از مسابقات جهانی و بین المللی توانسته است عناوین برتر را کسب و به مدال دست پیدا کند. ماسایوکی، قبل از پرداختن به این رشته، در رشته ی شطرنج فعالیت می کرد اما پس از این که با این رشته آشنا شد، فعالیت ورزشی خود را در این رشته ی ورزشی ادامه داد. امروز او دارنده مدال های جهانی و بین المللی بسیاری است.
ماتوی ناتانزون، یکی دیگر از برترین بازیکنان و قهرمانان تخته نرد جهان اهل نیویورک است. این بازیکن از دسته بازیکن های بسیار زیرک این نوع بازی در جهان به حساب می آید.
نیل کازوراس نیزعنوان قهرمان تخته نرد جهان شناخته می شود. این بازیکن از سابقه ی بازی بیشتری نسبت به دو بازیکن قبل برخوردار است. در وصف این بازیکن این گونه بیان می شود که هر هفته در مسابقات هفتگی این رشته شرکت می کند و در باشگاه خود حاضر می شود.
راهنمای خرید تخته نرد
در هنگام خرید تخته نرد در نظرگرفتن یکسری عوامل و فاکتورها از اهمیت بسیاری برخوردار است. این فاکتورها به شما کمک خواهند کرد تا اطمینان یابید که انتخابتان در جهت رفع نیازها و ترجیحات شما است. از جمله این فاکتورها موارد بیان شده در زیر هستند:
1. سایز و اندازه: اولین فاکتور در انتخاب تخته نرد است. ست‌های تخته نرد در اندازه‌های مختلف، از مسافرتی کوچک تا مجموعه‌های بزرگ‌تر در اندازه مسابقات وجود دارند. بنابراین کافی است نحوه استفاده از مجموعه خود و محل بازی را برای انتخاب سایز در نظر بگیرید.
2. جنس و متریال تخته نرد:تخته نردهای امروزی عموما از انواع چوب تهیه می شوند. شما می توانید با در نظرگرفتن دوام و زیبایی هنگام تصمیم گیری، انتخاب خود را انجام دهید.
3. طراحی: ست های تخته نرد در طیف وسیعی از طرح ها، از سنتی تا مدرن وجود دارد. این طرح ها سبک و سلیقه شخصی شما را نشان می دهند. لازم به ذکر است در فروشگاه زاوش شما می توانید در صورتیکه نقاشی با طرح خاصی را مدنظر دارید برای تیم فروش ارسال کرده و پس از تایید، ثبت سفارش خود را انجام دهید.
4. برند: امروزه برندهای بسیاری برای تولید تخته نردها وجود دارند که هر کدام از نظر متریال و کیفیت، نحوه کار و قیمت از شهرت خاصی برخوردارند.
5. قیمت:تخته نردها با توجه به فاکتورهایی از جمله متریال و سایز از قیمت های متفاوتی برخوردار خواهند بود. کافی است شما بودجه خود را مشخص کنید و به دنبال انتخاب مناسب درمجموعه های پیشنهادی باشید.
- متعلقات تخته نرد:اصلی ترین متعلقات یک تخته نرد و شطرنج استاندارد، 32 مهره شطرنج، 32 مهره نرد، 2 تاس بازی است. بازی با تخته نردی که دارای متعلقات استاندارد و هماهنگ است بسیار لذتبخش خواهد بود. این لذت زمانی که متعلقات با متریال اصلی تخته نرد هماهنگی داشته باشد، چندین برابر خواهد شد.
نتیجه گیری
تخته نرد یکی از قدیمی ترین بازی های محبوب رومیزی در سراسر جهان است که به تمدن های کهن مثل ایران، روم، مصر و سومر باز می گردد. با توجه به اهمیت و محبوبیت ذکرشده، در این مقاله ما به بیان بازی تخته نرد، مفاهیم و تاریخچه آن پرداختیم.
این بازی در کشورهای مختلف به نام هایی از قبیل Backgammon، شوان لیو، سانگ ریوک، تریک تراک معروف است. ایرانیان نام این بازی را نرد نهادند زیرا نرد به تخته چوبی اشاره دارد که روی آن بازی انجام می‌شود. مهم ترین بخش های تخته نرد صفحه بازی، مهره ها و تاس ها هستند که هریک معنای خاصی داشته و به چیزی تشبیه شده است.
فراموش نفرمایید که با در نظرگرفتن یکسری فاکتورها از قبیل سایز، متریال و طراحی در هنگام خرید تخته نرد، بهتر می توانید انتخابی متناسب با نیازتان انجام دهید. البته گاهی برخی افراد بازهم در تصمیم گیری نهایی دچار تردید هستند. پاسخ ما به شما مراجعه به معتبرترین فروشگاه های ارائه دهنده این محصولات و دریافت ضمانت نامه خرید است. از جمله این فروشگاه ها، فروشگاه صنایع دستی اصفهان زاوش است. در فروشگاه زاوش شما می توانید بصورت 24 ساعته از طریق سایت به صورت اینترنتی و یا در ساعت های کاری از طریق مراجعه حضوری به فروشگاه، اقدام به دریافت مشاوره قبل از خرید و تهیه محصولات به صورت نقد و اقساط فرمایید.
بیشتر بخوانید:
مطالب مرتبط
