با 7 نوع صنایع دستی چوبی آشنا شوید
فهرست مطالب:
مقدمه
هنرهای چوبی ایران یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی در دنیا محسوب می شوند. ساخت و تزیین چوب با استفاده از ابزار و شیوه‌های گوناگون منجر به تولید اشیا تزیینی و کاربردی بسیاری می شوند که به صنایع دستی چوبی معروفند. این صنایع انواع مختلف دارند اما برخی از عمومیت بیشتری برخوردارند.
اگر می‌خواهید برای خرید صنایع دستی چوبی اقدام کنید باید در قدم اول انواع آن ها را بشناسید. در این مطلب ما به ذکر هفت نوع از رایج ترین صنایع دستی چوبی در ایران برای علاقمندان به این هنرهای زیبا خواهیم پرداخت.
- معرق کاری
هنر معرق کاری چوب از زیباترین نمونه‌های هنرهای دستی ایران است که ریشه در فرهنگ و تاریخ سرزمین ما دارد. نمونه‌های زیبایی از هنر معرق کاری در دوره سلجوقیان که از قرن ششم هجری به یادگار مانده‌اند، قدمت این هنر را مشخص می‌کنند.
خلق آثار هنری را که از ترکیب تکه‌های چوب روی یک سطح و الهام از اشکال هندسی و طرح های سنتی به وجود آمده اند، هنر معرق کاری می‌نامند.
علاوه بر چوب، هنر معرق کاری بر روی کاشی هم کاربرد دارد اما از آنجا که چوب شکل پذیر بوده و دارای انعطاف پذیری بیشتری می‌باشد، لذا نسبت به فلز رایج تر است. چوب عناب، چوب گردو، چوب نارنج، چوب زرشک، چوب شمشاد، چوب فوفل؛ چوب چنار وچوب کنار از جمله چوب هایی هستند که در معرق کاری کاربرد دارند.
هنر زیبای معرق را می‌توان به تابلوی نقاشی تشبیه کرد که در آن به جای رنگ از چوب‌های رنگی مختلف و به جای قلم مو از اره‌مویی استفاده می‌شود.
در بین صنعتگران، 5 تکنیک برای معرق کاری وجود دارد که شامل معرق زمینه رنگ، معرق زمینه چوب، معرق منبت، معرق خاتم و معرق برجسته هستند.
از آثار زیبای معرق کاری که در فروشگاه های صنایع دستی عرضه می شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انواع تابلوی معرق چوب
- رحل قرآن معرق‌کاری
- انواع جعبه جواهرات معرق‌کاری
- ساعت دیواری معرق‌کاری
- جعبه معرق چرم
- انواع تابلوی معرق‌کاری مس
- صفحه شطرنج معرق‌کاری
- شکلات‌خوری معرق‌کاری
- جادستمال کاغذی معرق کاری
- جعبه کارد و چنگال و سطل
- قلمدان معرق‌کاری
- منبت کاری
منبت کاری یکی از شاخه های صنایع دستی چوبی و از فنون سخت و ظریف به شمار می‌رود که در ایران سابقه ای طولانی دارد.
منبت کار با ترکیب هنر و خلاقیت و با استفاده از ابزاری مخصوص، نقوشی برجسته را برای افزایش زیبایی بر روی چوب خلق می کند.
شهر ملایر از جمله شهرهایی است که هنر منبت را به زیبایی انجام می دهد. از معروف ترین سبک های منبت کاری ملایر می توان به سبک گل و مرغ اشاره نمود.
تفاوت هنر منبت کاری و معرق کاری در این است که منبت کاری به معنای کنده کاری روی چوب است اما در معرق کاری تکه‌های ریز چوب در کنار هم چیده شده و اثری زیبا ایجاد می کند.
هر چقدر چوب استفاده شده در منبت کاری، از تراکم و استحکام بیشتری برخوردار باشد، نتیجه ی نهایی ارزشمندتر است و از دوام و ماندگاری بیشتری برخوردار خواهد بود.
انواع چوب های نرم که تراکم کمتری دارند، مناسب برای انجام کار منبت نیستند و باعث خراب شدن کار می شوند. گردو سفید، راش، چنار، توسکا، افرا و ممرز از نمونه چوب هایی هستند که در بازار ایران رایج ترند و با توجه به کاربردشان در هنر منبت کاری استفاده می شوند.
انواع هنر منبت کاری را می توان منبت‌کاری گرد و هموار، ویتلینگ، منبت کاری تراشه ای و منبت کاری برجسته نام برد.
امروزه به کمک هنر منبت کاری می توان زیباترین تابلوها با طرح طبیعت، تصاویر شاعران و اسطوره های شاهنامه و حتی آیه های قرآنی را ایجاد کرد.
همچنین از این هنر در زیبا سازی درب و پنجره ها و مبلمان نیز بهره گرفته می شود. از قدیمی‌ترین آثار منبت کاری در ایران، لنگه در چوبی مسجد جامع عتیق شیراز بوده که در دوره عمروبن لیث صفاری ساخته شده است.
- خاتم کاری
خاتم کاری روی چوب، یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین رشته‌های هنری است که در عهد صفویه، در اصفهان توسعه یافت. هنرمندان خاتم کار با استفاده از تکه‌های کوچک چوب، استخوان و فلزات مختلف، طرح‌های زیبا و منحصر به فردی روی سطح چوب ایجاد می‌کنند. این هنر ظریف و زیبا، چهره‌ای جدید به صنایع‌دستی ایران بخشیده است.
چوب های مورد استفاده در فرایند ساخت خاتم عموما از نوع عناب، افرا، پرتقال، فوفل، گردو، آبنوس و غیره است که هر کدام به رنگ طبیعی خود و با توجه به زیبایی و استحکامشان برای مقاصد خاصی استفاده می شوند.
خاتم ابری، خاتم پره وار، خاتم بته جقه ای، خاتم خطی، خاتم خیابانی، خاتم ۹ گلی و خاتم شش‌ضلعی از معروف‌ترین انواع خاتم کاری هستند.
سرویس پذیرایی خاتم شامل شکلات خوری و جعبه دمنوش خاتم کاری، جعبه دستمال کاغذی خاتم کاری، جعبه کارد و چنگال خاتم کاری و سطل خاتم کاری در نمونه ها و سایزهای مختلف از زیباترین صنایع دستی خاتم کاری روی چوب است که در فروشگاه اصفهان زاوش تولید و عرضه می شوند.
قاب‌های خاتم کاری، با طرح‌های خلاقانه چوبی، می‌توانند در دکوراسیون منزل یا محل کار مورد استفاده قرار گیرند و زیبایی خاصی را به فضای مورد نظر اضافه کنند.
همچنین تخته نرد و شطرنج خاتم کاری نیز از شاهکارهای هنری خاتم کاری روی چوب است که از جمله صنایع دستی پرفروش برای هدیه دادن به شمار می رود.
- هنر خراطی
هنر خراطی مانند دیگر محصولات چوبی از ابتدایی ترین دست ساخته های بشر است که به شکل دادن چوب در حال چرخش به وسیله ابزارهای نوک تیز اشاره دارد.
امروزه ابزارهای چوبی قدیم، جای خود را به ابزار های برقی و فلزی داده اند که در سرعت و آسودگی طراحان نیز تاثیر بسزایی دارد.
برخی افراد هنر خراطی را با نجاری یکی می دانند. اما این دو شاخه با یکدیگر تفاوت دارند.
به این صورت که در هنر نجاری شخص نجار سعی دارد با کنار هم قرار دادن انواع چوب ها، اجسام گوناگونی را تولید کند. اما در هنرخراطی، خراط با تراش دادن چوب حجم مورد نظر را ایجاد می نماید.
چوب های مورد استفاده در خراطی شامل گردو، نارون، توسکا، زبان گنجشک ، بید، چنار، چوب سفید است.
تراش دوک، تراش دوک تزئینی، تراش تکه ای، تراش صفحه و تراش کاسه از تکنیک های خراطی در بین هنرمندان این صنعت می باشند.
به وسیله خراطی، می توان طیف وسیعی از احجام چوبی از جمله وسایل آشپزخانه، پایه آباژور، میز و صندلی و مبل، مهره های شطرنج، انواع نرده پله، ابزار چوبی و وسایل تزیینی را تولید و عرضه کرد.
رشت، ارومیه، سقز، دزفول، چالوس، ساری، سنندج، اردبیل، تبریز و تهران از جمله مراکز مهم تولید محصولات خراطی چوب در ایران هستند.
- مشبک کاری چوب
مشبک کاری چوب، یکی از شاخه های منبت است که سوراخ های منظم چوبی بر روی قطعات با ظرافت و دقت بالایی ایجاد می شود.
این سوراخ ها به صورت ساختاری شبکه شبکه یا به اصطلاح مشبک هستند. چوب ها در واقع قابل دسترس ترین متریال هایی می باشند که در صنعت مشبک کاری مورد استفاده قرار می گیرند.
در مشبک کاری چوب از وسایلی مانند تخته سه لایی، کاغذ، چسب چوب، مته، اره مویی، کمانه مشبک، سمباده و چکش استفاده می گردد.
یک صنعتگر مشبک کار بایستی به خوبی با فنون طراحی، معرق کاری و موزائیک، درودگری، رنگ کاری و رویه کوبی و زیر سازی و نهایتا طراحی و خطاطی آشنا باشد.
روال کاربدین صورت است که ابتدا طرح و نقش مورد نظر بر روی زمینه اصلی کار که عموما چوبی است، چسبانده و یا با استفاده از کاربن منعکس می شود.
سپس نقاط مدنظر به کمک مته سوراخ و قسمت های اضافی با اره مویی بریده می شود. در این قسمت طرح اصلی مشبک نمایان می گردد.
پس از اتمام اره کاری و محکم کردن مشبک بریده شده روی زمینه، زواید کار زدوده و در پرداخت نهایی آن را سمباده کاری و صاف می کنند. به منظور جلای کار و زیبایی بیشتر می توان از موادی سیلر و کیلر استفاده کرد.
مدت زمان اجرای کار مشبک چوب با پیچیدگی و ظرافت های اولیه طرح ارتباط مستقیم دارد. گاه کار یک مشبک چوب بیشتر ازیک سال زمان می برد.
امروزه از هنر مشبک کاری در ساخت و تزیین پنجره ها، تزیین مساجد، کافه ها، مناره ها، مقبره ها، برای ساخت تابلوهای نفیس و فاخر، انواع پاروان و لوستر ها استفاده می کنند.
- گره چینی
در اصطلاحات هنری گره چینی به مجموعه ای از قطعات برش خورده‌ی چوبی و شیشه‌های رنگی هم اندازه گفته می‌شود که با نظم، ترتیب، شکل‌های هماهنگ و قرینه براساس طرح شبكه ای با ساختار دایره، نیم دایره و چند ضلعی های منظم در کنار هم چیده شده‌اند.
در واقع هندسه جز جدانشدنی این هنر زیبا و کهن بحساب می آید.
بر اساس شواهد و آثار موجود پیشینه، هنر گره چینی در معماری ایران به دوره سلجوقی و صفوی باز می گردد و خاستگاه آن نیز شهر اصفهان بوده است.
از بهترین نمونه های گره چینی در ایران می توان به عمارت چهلستون، هشت بهشت و خانه های تاریخی نظیر خانه اعلم، شیخ الاسلام، سوکیاس در اصفهان و تعدادی از خانه های تاریخی کاشان همچون خانه طباطبائی ها، خانه عباسیان، خانه بروجردی ها اشاره کرد.
برای صنعت گره چینی هفت نوع گره تند، گره کند، گره شل، گره تند و شل ،گره کند و شل، گره پیلی و گره درودگری در نظر گرفته شده است.
امروزه صنایع دستی زیبایی که با هنر گره چینی ایجاد می شوند شامل درب و پنجره، مبلمان، سقف و ستون، کتابخانه، قاب آینه و شلف، پنجره های دکوری و محصولات متعددی دیگر هستند.
- نازک کاری
نازک کاری چوب، روشی از ساخت آثار چوبی است که به ساخت وسایل کاربردی و هنری از چوب های خوش نقش و رنگ با ظرافت و دقت بالا اشاره دارد.
آثار نازک کاری چوبی عمدتاً به دو روش زیر ساخته می شوند:
قطعات نازک و ریز چوب با رنگ های متفاوت بریده می شوند، سپس با اره نمودن و لایه لایه کردن، در کنار یکدیگر بر روی یک قطعه قرار گرفته و رنگ آمیزی می شوند.
اشیاء چوبی از طریق برش و سپس صیقل کاری ایجاد می گردند. در این روش از یک نوع چوب، عمدتا گردو، برای ساخت اشیاء استفاده می شود.
ساخت صنایع دستی زیبا مانند انواع سینی، شکلات خوری، قندان، ظروف پذیرایی، کاسه و بشقاب، جعبه های آرایش و جواهرات و عصای دستی از این روش است.
هنرمندان ایرانی امروزه از ترکیب هنرهایی مانند معرق، منبت، مشبک، گره چینی و خاتم با هنر نازک کاری، صنایع دستی زیبا و چشم نوازی را ایجاد کرده اند.
برای نمونه تخته نرد و شطرنج های نازک کاری شده با تزیین قطعات خاتم از صنایع دستی زیبایی هستند که علامندان بسیاری در داخل و خارج کشور دارند.
نتیجه گیری
صنایع چوبی ایران انواع متفاوت و متنوعی دارند که ما در این مقاله به ذکر 7 نمونه از معروف ترین آنها پرداختیم. از ترکیب این هنرها، آثار بسیار زیبایی تولید شده است که در فروشگاه های صنایع دستی به وفور یافت می شوند.
اگر قصد خرید صنایع دستی زیبا، با کیفیت و ضمانت دار در شهر اصفهان را دارید، کافی است به فروشگاه صنایع دستی اصفهان زاوش، از جمله معتبرترین فروشگاه های مستقر در اصفهان، به صورت حضوری یا آنلاین مراجعه کرده و خدمات لازم را دریافت نمایید.
مطالب مرتبط
