تاریخچه سنگ فیروزه و روش های نگهداری آن

سنگ فیروزه بعنوان سنگ زنده در جواهرات مورد استفاده قرار می گیرد. این سنگ یکی از اولین سنگهای قیمتی است  که بیش از ۷۵۰۰ سال پیش توسط بشر یافت شد. سنگ قیمتی و محبوب که از دیرباز دربسیاری از تمدنها ارزشمند بوده و در برخی از فرهنگ ها نماد خوش شانسی، صلح و محافظت از بلا بشمار می‌رود.

قدیمی ترین معادن سنگ فیروزه جهان در مصر باستان با شروع حکمرانی اولین سلسله فراعنه شناخته و کشف شده است. این سنگ از محبوبیت بالایی در بین ایرانیان برخوردار است بطوریکه رد پای آن در معماری و زیورآلات ایرانیان به وفور می‌توان مشاهده کرد.

 کشور ایران حداقل 2000 سال است که به عنوان یکی از منابع اصلی و بزرگ سنگ فیروزه شناخته می شود. بهترین معدن این سنگ در ایران واقع در شمال غربی شهر نیشابور است که ظرفیت تولید سالیانه حدود 19 سنگ را دارا است. کیفیت سنگ های استخراج شده بسیار بالاست و نمونه هایی از آن در موزه های زمین شناسی تهران، مشهد و لندن نگهداری می شود.

در ایران برای تزیین اشیا، مساجد و بناها از این سنگ استفاده می شود و این سبک معماری بعدها به شبه قاره هند نیز راه پیدا کرد و در ساخت بنای زیبای تاج محل نیز از سنگ فیروزه استفاده شده است.

 ایرانیان برای سال های زیادی به طور وسیعی برای تزیین اشیاء، مساجد و داخل و خارج بسیاری از بناهای مهم از این سنگ استفاده می کردند تا جایی که این شیوه معماری ایرانی بعدها به شبه قاره هند نیز راه پیدا نمود و حتی در ســاخت بنای زیبای تاج محل نیز از این سنگ ارزشمند استفاده شده است.

معروف ترین جواهرات:

در دوره های زمانی مختلف پادشاهان از این سنگ برای ساخت جواهرات مختلف استفاده شده است که تعدادی از آنها را در ادامه بیان خواهیم کرد.

در دوره سلجوقیان دست بند مرصع کاری شده با سنگ فیروزه

در دوره ایلخانیان گردنبند فیروزه با قاب طلا

در دوره صفویان جعبه مزین به عاج

جقه پادشاهی ناصرالدین شاه

سنگ فیروزه(Turqouise):

 فیروزه واژه عربی است که برابر واژه پارسی آن پیروزه است. در ابتدا ایرانیان آن را پیروزه به معنای پیروزی نامیدند و بعدها عرب ها آن را به فیروزه تغییر نام دادند و تا به امروز در زبان فارسی نیز بنام فیروزه تلفظ می‌شود، و در زبان انگلیسی Turquoise  است. فیروزه یک کانی کمیاب و ارزشمند به رنگ‌های طیف فیروزه ای یا آبی روشن تا سبز و از رده فسفات است که بدست فیروزه تراشان شکل داده می‌شود و بعنوان نگین برای انگشتر، گردنبند، گوشواره و دیگر جواهرات بکار می‌رود. سنگ فیروزه در شکاف سنگ هایی که منابع غنی از آلومینیوم هستند یافت می شود و درجه سختی آن 5-6 moh است. واحد moh معیاری برای نشان دادن درجه سختی در بازه 0 تا 10 است که الماس دارای بالاترین درجه سختی 10 است.

رنگ سنگ فیروزه: رنگ فیروزه به اندازه سایر خواص خود متغیراست از سفید تا آبی پودری و آبی آسمانی، از سبز تا سبز مایل به زرد بوده و رنگ آبی فیروزه به مواد معدنی مس ایدیو کروماتیک نسبت داده می‌شود در حالیکه رنگ سبز ممکن است نتیجه ناخالصی های آهن باشد و رنگ فیروزه به اندازه سایر خواص مواد معدنی متغیر است. مس موجود در سنگ ایجاد کننده رنگ آبی، کروم یا وانادیوم ایجاد کننده رنگ سبزو آهن ایجاد کننده رنگ زرد است. با ارزش ترین سنگ های فیروزه ای معمولا رنگ صاف، یکدست و مات دارند.

سنگ فیروزه در اعتقادات و باورهای گذشتگان:

سنگ فیروزه در فرهنگ و اعتقادات گذشتگان بعنوان یک سنگ مقدس، نماد خوشبختی، محافظت ازبلا و یا یک طلسم مورد احترام بوده است. قدیمی ترین شاهد بر این موضوع، اثاثیه قبر با منبت فیروزه ای کشف شده در مصرباستان است که قدمت آنها به ۳۰۰۰ هزارسال قبل از میلاد می‌رسد. در باور پادشاهان ایران باستان نیز این سنگ، سنگی آسمانی محسوب می شد و ایشان بر این باور بودند که آنها را در برابر مرگ و دیگر بلایا محافظت می‌کند و از آن در پوشش لباس و تزئین خود بسیار استفاده می‌کردند.

سنگ فیروزه در باور مردمان عامی نیز از احترام بالایی برخوردار بوده بطوریکه گذشتگان به این سنگ به دید خواص درمانی بویژه درمان روح و جسم و دور کردن شیاطین از محیط پیرامونشان اعتقاد داشتند و از این سنگ هم در داخل خانه و محل کار و هم در پوشش خود استفاده می‌کردند. همچنین در دیگر مناطق جهان خواص متافیزیکی خاصی را به سنگ فیروزه نسبت داده اند. گذشتگان معتقد بودند این سنگ ها می‌توانند به آنها کمک کنند تا با ارواح ارتباط برقرار کرده و بیماری را درمان کنند.

نحوه شناسایی سنگ فیروزه اصل با تقلبی آن:

تشخيص اصل یا تقلبی بودن سنگ فیروزه کاربسیار سختی است. با وجود اینکه بسیاری از افراد شاغل در این رشته بدلیل تجربه، مهارت و شناخت بالا و با بررسی رنگ، جلا و رگه های سنگ قادر به تشخیص تقلبی و اصل بودن آن هستند ولی برای افراد بی تجربه راه های گوناگونی جهت تشخیص درست موجود است، که به شرح برخی از آنها میپردازیم:

۱: در هنگام خرید سنگ فیروزه حتما از فروشنده شناسنامه اصلی بودن آنرا درخواست کنید

۲: سوزندان بخشی از سنگ فیروزه اگر بصورت خمیر درآید تقلبی است و اگر مواد باقی مانده بصورت خاکستر درآید اصل است.

۳: قرار دادن سنگ فیروزه در مدت زمان کوتاهی در مقابل آفتاب درصورت تغیر رنگ،سنگ تقلبی میباشد

۴: بوسیله یک سوزن روی سنگ فیروزه خراش دهید اگر خراش عمیق ایجاد شد تقلبی است.

۵: درصورتیکه که سنگ فیروزه را با برنج دم کنید و رنگ آن تغیر نکند آن سنگ اصل است.

نحوه نگهداری سنگ فیروزه:

از آنجائیکه سنگ فیروزه از محبوب‌ترین سنگهای قیمتی است و ازسوی دیگر بسیار شکننده و حساس است لذا جهت جلوگیری از خراب و فاسد شدن این سنگ باید نکات زیر را رعایت کرد.

۱:در صورت تماس سنگ فیروزه به مواد شیمیایی و چرب از قبیل اسید، عطر، ادکلن، کرم‌های آرایشی بلافاصله آنرا با آب ولرم خوب شستشو دهید.

۲:بهسازی و تمیز کردن سنگ مثل واکس زدن که سبب طول عمر سنگ می‌شود.

۳:شارژ کردن سنگ بدین معنی که سنگ را حدود یک تا چندساعت درآب، خاک و یا نمک دریا قرار دهید تا بدینوسیله مجدد شارژ گردد.

۴:از قرار دادن سنگ بمدت طولانی در معرض نور مستقیم خورشید بپرهیزید  چراکه سبب تبخیر آب طبیعی موجود در آن و همچنین تغیر رنگ می‌شود.

۵: عدم شستشو سنگ با مواد شوینده و الکل

6: پس از استفاده از سنگ فیروزه آن را با دستمال تمیز کنید و برای جلوگیری از خراش سطح آن دور از نگین ها و سنگ های دیگر نگهداری کنید.

کاربرد سنگ فیروزه:

سنگ فیروزه به دلیل امکان تراشکاری آسان آن جزو اولین سنگ هایی است که توسط انسان مورد استفاده قرار گرفت. استفاده از آن بر روی تاج پادشاهان علاوه بر زیبایی نشانه دهنده قدرت بود. در گذشته از آن برای تزیین سفال، ظروف و مجسمه استفاده می شد.

برای ساخت انواع جواهرات و زیورآلات از این سنگ گرانبها استفاده می شود. جواهرات نقره با سنگ فیروزه طرفداران بسیاری دارد. در صنایع دستی هنر فیروزه کوبی ترکیب مس و سنگ های زیبای فیروزه است که به وسیله آن ظروف دکوری و کاربردی بسیار زیبایی ساخته می شود. استفاده از صنایع دستی به عنوان هدایا یک هدیه بسیار ارزشمند است. در گروه هدایای صنایع دستی پک های هدیه در رنج های قیمتی مختلفی را آماده کرده ایم که جهت هدایای سازمانی و تبلیغاتی نیز گزینه های بسیار مناسبی هستند.

محصولات فیروزه کوبی که در مجموعه صنایع دستی زاوش بر روی انواع ظروف مسی انجام می شود شامل انواع :

گلدان و سنبلدان فیروزه کوبی

قندان و شکلات خوری فیروزه کوبی

آجیل خوری فیروزه کوبی

سنگاب فیروزه کوبی

شیرینی خوری فیروزه کوبی

کشکول فیروزه کوبی

تنگ فیروزه کوبی

آینه شمعدان و لاله فیروزه کوبی

کاسه و بشقاب فیروزه کوبی

سخن آخر: شما با مطالعه این مقاله و عمل به راهکارها و موارد یاد شده درآن هم می‌توانید به مطالب و اطلاعات کامل و مفید دست یافته و هم در نگهداری از زیورآلات و سنگ های فیروزه ای بخوبی بهره‌مند شوید.