میناسازی (میناکاری) هنر فلز و آتش و رنگ
یکی از صنایع دستی پرطرفدار ایران و بخصوص شهر اصفهان مینای نقاشی نام دارد . میناسازی عبارتست از نقاشی و تزیین فلزات مختلف از قبیل طلا و نقره و مس با رنگ های لعابدار مخصوص که در درجات بسیار زیاد حرارت پخته می شوند و ثابت می گردند. از هنر میناسازی یا میناکاری تعاریف مختلفی شده است که یکی از بهترین های آن را میتوان به فرهنگ فارسی استاد معین ارجاع داد که مینا سازی را بدین صورت تعریف کرده اند : (( مینا ماده ایست از لعاب و شیشه ای حاجب ماورا یا شفاف که آن را روی کاشی و فلزات برای حفظ نقش و نگار به کار می برند و ترکیبی است از لاجورد طلا و امثالهم که در کوره می برند و شفاف مثل شیشه ی کبود رنگ بیرون می آید . ))
همچنین در لغت نامه دهخدا نیز ، هنر میناسازی بدین صورت تعریف شده است : ((میناسازی. ( حامص مرکب ) صنعت مینا ساختن. نقاشی و تزیین فلزات مختلف از قبیل طلا و نقره و مس بوسیله رنگهای لعابدار مخصوص که در حرارت بسیار زیاد پخته و ثابت شود. عمل ساختن مینا. || ( اِ مرکب ) محل ساختن مینا. کارگاهی که در آنجا مینا ساخته شود. میناکاری.))
تاریخچه هنر میناسازی
در اینکه کدام کشور مخترع هنر میناسازی بوده است هنوز وحدت نظری حاصل نشده است. با اینحال مولینیه در کتاب ((تاریخ و فن میناسازی)) آورده است که میناهای ساخت بیزانس که در ردیف بهترین میناهای دنیا به شمار می رود از هنر میناسازی ایران الهام گرفته است و بنابر عقیده وی شاید قدیمی ترین مدرک میناسازی موجود دنیا اثر هنرمندان ایران عصر ساسانیان باشد .
همچنین لئو پرونستین و اروین مرگولیس معتقدند که سابقه این هنر در ایران به زمان اشکانیان و ساسانیان می رسد. ولی استفاده از آن در آغاز اسلام تا پیش از حکومت ایلخانان مغول برای ما روشن نیست البته پس از دوران صفویه، اصفهان تقریبا به صورت یک مرکز میناکاری باقی ماند .
میناکاری چیست؟
هنر میناکاری یکی از شگفتی‌های دست انسان است که تقابلی میان عناصر مختلف را به نمایش درآورده و با وام گرفتن آبی لاجوردی آسمان، زیبایی محصور کننده‌ای را رقم زده که در نوع خود بی‌نظیر است. درواقع این هنر زیبای قدیمی ایرانی است که به تزیین فلزات بازمی‌گردد و در نحوه ساخت ظروف میناکاری، رنگهای لعابی بر روی فلزات مختلف و یا بر روی سفال کشیده شده و پس از پخت درون کوره، بر سطح انواع میناکاری می‌چسبند و منظره‌ای چشم‌نواز را خلق می‌کنند. زیبایی و اصالت این هنر از دیرباز، آن را مورد توجه اهالی هنر و هنردوستان قرار داده و تصویری شگرف را به نمایش درآورده؛ این دست‌سازه‌های اصیل، قدمتی بسیار طولانی دارند به‌گونه‌ای که تاریخ‌شناسان معتقدند نشانه‌هایی از وجود آن‌ها در دوره هخامنشی روئیت شده است. درواقع در پاسخ به این سوال که میناکاری چیست؟ باید گفت که این هنر در دوره‌های گذشته رونق بسیار زیادی داشته و مورد توجه قرار می‌گرفته تا به امروز که نشانه‌ای از فرهنگ غنی مردم ایران زمین شده و چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند!
کاربرد میناکاری چیست؟
میناکاری کاربردهای بسیار زیادی دارد و عموما افراد برای زیبایی بخشیدن به گوشه گوشه منزل خویش از این طرح‌ونقش دلفریب بهره می‌برند. این زیبایی بر روی ظروف مختلفی اعم از انواع گلدان، بشقاب، زیورآلات، ساخت جواهر و حتی ساخت صحن و ایوان‌های حرم ائمه (ع) و مساجد کاربرد دارد. دوراقع نمی‌توان به شکل دقیق گفت که کاربرد میناکاری چیست؟ چراکه این هنر اصیل و جذاب قادر است در هر زمینه‌ای کارایی داشته باشد و تنها به ذوق و هنر سازنده آن برمی‌گردد که چه استفاده‌ای از این صنعت کاربردی داشته باشد. البته لازم است تا در ابتدا انواع میناکاری را شناخت تا امکان استفاده از آن در سایر امور از جمله ساخت بناهای میناکاری شده، وجود داشته باشد و فرد بتواند با نحوه ساخت ظروف میناکاری آشنایی پیدا کند.
انواع میناکاری
میناکاری انواع مختلفی دارد و هر یک به شکلی دارای زیبایی منحصربه‌فرد و جذاب هستند؛ درواقع هنرمندان در دوره‌های مختلف با طراحی سبک جدیدی از میناکاری، این طرح و نقش‌های زیبا را رونق بخشیده‌اند. تنها با دیدن این ظرافت و زیبایی است که خواهید فهمید میناکاری چیست؟
از جمله انواع این هنر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مینای نقاشی
یکی از انواع میناکاری که محبوبیت بسیار بالایی دارد و ظرافت آن چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند، میناکاری نقاشی است. در این فرایند ظرف مورد نظر درون لعاب رفته و سپس در کوره قرار می‌گیرند؛ در ادامه هنرمند با استفاده از قلمو و سایر ابزار مورد نیاز، طرح‌های دلنشینی را با ظرافت هرچه تمام‌تر بر روی آن نقش می‌دهند و طرحی خیره‌کننده را می‌سازند.
مینای مرصع
مینای مرصع در زمره جذاب‌ترین صنایع دستی قرار می‌گیرد چراکه با استفاده از سنگ‌های درخشان و دلفریب ساخته می‌شود و جلوه‌ای فوق‌العاده بر بدنه سرد مس می‌بخشد. در نحوه ساخت ظروف میناکاری مرصع، سنگ‌های زیبا که می‌تواند از جمله سنگ‌های گران‌بها مانند یاقوت باشد، بر روی مس کارگذاری شده و مینای مرصع را خلق می‌کنند.
مینای برجسته
ترکیب خلاقانه ظرف قلم‌زنی شده با هنر میناکاری، مینای برجسته را به عرصه وجود درآورده که زیبایی بی‌حد و اندازه‌ای دارد. این مورد از صنایع دستی با استفاده از ظروف قلم‌زنی ساخته می‌شوند تا سطح یک‌دستی نداشته و حالت پرفراز و نشیبی به دست آورند که کوجب خواهد شد تا زیبایی آن‌ها دوچندان شود و به مردم جهان ثابت کند که هنر میناکاری چیست؟
مینای شکری
در فرایند ساخت مینا شکری باید چند مرتبه ظرف درون کوره قرار گرفته و لعاب آن پخته شود، هرچند که در سایر موارد نیز استفاده از کوره وجود دارد اما این هنر نیازمند دفعات بیشتری از پخت در میان شعله‌های آتش است و به همین سبب طرحی نو ساخته و زیبایی بی‌اندازه‌ای را خلق می‌کند. طرح مینای شکری بسیار خاص و جذاب است و با چشم‌نوازی بیش از حد خود می‌تواند زینت‌بخش منازل افراد باشد.
نحوه ساخت ظروف میناکاری
عموما در نحوه ساخت ظروف میناکاری، یک فرایند یک‌سان طی می‌شود و سطح ابتدایی انواع میناکاری که ممکن است فلز مانند نقره، طلا، ومس باشد، در ابتدا با یک لایه لعاب پوشانده شده و درون کوره قرار می‌گیرد تا پخته شود. در ادامه طراحی‌های مورد نظر و پروسه رنگ کردن ظروف آغاز شده و با استفاده از قلم‌های باریک، یکی از طرح‌های پرکاربرد در میناکاری اعم از گل و مرغ، مرصع، شعر و آیه و...بر روی آن کشیده می‌شود. پس از این مرحله فرایند رنگ‌آمیزی ظروف آغاز شده و تمامی طرح‌ها و حاشیه‌ها با رنگ زیبا منقش می‌شوند؛ در انتها نیز ظرف میناکاری، پخته شده و تمیز می‌شود تا به دست مشتری برسد.
در هر صورت اگر تمایل دارید که بدانید فرایند ساخت ظروف میناکاری چیست؟ با پروسه ساخت این ظروف آشنا شوید:
- آماده‌سازی و تمیز کردن سطح ظرف مورد نظر برای لعاب‌کاری
- ایجاد لعاب اولیه
- طراحی نقوش مختلف بر روی آن
- رنگ‌آمیزی طرح‌ها
- پخت ظرف درون کوره
- فرایند تمیز کردن و آماده‌سازی ظروف برای فروش
بیشتر بخوانید:
مطالب مرتبط
